Rus Şirketlere Spor Sponsorluğu Alanında Uygulanan Yaptırımların Hukuki Değerlendirmesi

Spor ve Sponsorluk Faaliyetleri

Spor; genel anlamıyla tüm dünyanın ilgisini çekebilecek birçok alt dala ayrılmış ve günümüzde büyük kitleleri peşinden sürükleyen evrensel bir alandır. Spora olan bu ilgi zamanla özellikle halkla ilişkiler, pazarlama, reklam ve iletişim anlamında küresel bir ortam oluşturmuştur.

Sponsorluk faaliyetleri işletmeler için iletişim stratejileri içerisinde farklı amaç ve hedefler için kullanılan önemli bir uygulamadır. Günümüzde işletmeler için sponsorluk çalışmalarının yürütüleceği alanlar incelendiğinde spor dalları, işletmelere önemli fırsatlar sunan ve hedef kitlelerine ulaşmalarını sağlayan en etkili yollardan biri olarak görülmektedir.

Sponsorluk Sözleşmelerinin Hukuki Niteliği

Sponsorluk, destekleyen (sponsor) ile desteklenen arasında çeşitli amaçlara ulaşmak için yapılan bir anlaşmadır. Sponsor, karşı tarafın belirli alanlardaki, (spor, kültürel, sosyal, çevre vs.) faaliyetlerini desteklemek üzere finansal destek sunar. Tarafların edim ve karşı edim ilişkisine dayanan sponsorluk, sözleşmesel bir yapıdır.

Sponsorluk sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu’nda ya da başka bir özel kanunda düzenlenmemiştir. Bu nedenle sponsorluk sözleşmeleri, kanunda düzenlenmesi bulunmayan atipik (isimsiz) sözleşmelerdendir. Türkiye’de spor sponsorluğuna ilişkin bazı yasal düzenlemeler getirilmiş olmakla birlikte bu düzenlemelerde genel olarak sponsorluk faaliyetleri bakımından esas alınabilecek bir sponsorluk sözleşmesi tanımına yer verilmemiştir. Ayrıca sponsorluk sözleşmesinin hüküm ve sonuçları da bu düzenlemelerde yer almamaktadır.

Sponsorluk sözleşmelerinin, ne tür bir atipik sözleşme olduğu doktrinde tartışmalıdır. Baskın görüş, kanunda düzenlenmiş sözleşmelerle sponsorluk sözleşmeleri arasında benzerlikler olmasına rağmen sponsorluk sözleşmelerinin kendine özgü karakteristik unsurlar barındırması ile tanıtım ve sponsorluk unsurlarının kanunda düzenlenmiş herhangi bir sözleşmede yer almaması sebebiyle sui generis nitelikte sözleşmelerden olduğudur.

Yukarıda anlatıldığı üzere sponsorluk sözleşmeleri atipik bir sözleşmedir ve herhangi bir şekil şartına tabi değillerdir. Ancak tüm sponsorluk sözleşmelerinde yer alması zorunlu olan (esaslı unsur) bazı unsurlar bulunmaktadır. Bir sponsorluk sözleşmesinin kurulabilmesi için tarafların bu unsurlar üzerinde anlaşmaya varmaları gerekmektedir. Bu unsurlar;

1) Tanıtım

2) Sponsorluk Faaliyeti

şeklinde sıralanabilir. Bunların dışında taraflar iradi olarak, sözleşme serbestisi ilkesi uyarınca sponsorluk sözleşmelerinde çeşitli hükümlere yer verebilirler. Uygulamada sıklıkla, cezai şart ve sorumsuzluk anlaşmaları gibi hükümlere yer verildiği görülmektedir.

Rus Şirketlerin Spor Sponsorlukları

Spor alanındaki sponsorluk faaliyetleri içerisinde özellikle futbol dalında Rus kökenli şirketlerin göz ardı edilemeyecek yatırımları mevcuttur. Avrupa Futbol Federasyonları Birliği (UEFA)’nin en büyük sponsorlarından birisi olan Rus enerji şirketi Gazprom, aynı zamanda Almanya’nın en köklü futbol takımlarından biri olan Schalke 04’ün, Sırp Futbol takımı Kızılyıldız’ın ve Rusya’nın en başarılı takımlarının başında gelen Zenit’in ana sponsorudur. Rus havayolu şirketi Aeroflot, Premier Lig’in başarılı futbol kulüplerinden Manchester United’ın sponsorlarından birisidir. Bir diğer Rus işletmeler USM, Yota ve Megafon ise yine İngiltere Premier Lig takımlarından Everton’un sponsorlarındandır.

Rus Sponsorlara Uygulanan Yaptırımlar ve Hukuki Değerlendirmesi

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında; Rusya’ya ve Rus şirketlerine karşı yaptırımlar, spor alanında da uygulanmaya başlamıştır. Özellikle futbol spor dalında; UEFA başta olmak üzere Schalke 04, Everton ve Manchester United gibi kulüpler sponsorluk sözleşmelerini sonlandırma kararı almışlardır.

Sponsorluk sözleşmeleri amaç ve tarafları açısından kendine özgü nitelikte sözleşmeler olduğundan tarafların kendi aralarında belirlediği özel hükümler kamuoyu tarafından bilinmemektedir. Bu sebeple yukarıda belirtilen Rus sponsorlara uygulanan yaptırımların hangi sözleşme hükümlerine dayandırıldığı henüz açıklanmamıştır. Lakin uygulamadaki sözleşmeler değerlendirildiğinde, genellikle söz konusu olayın dayandırılacağı bir hükme rastlanmamaktadır.

Covid-19’un global etkileri sonrası, sözleşmelerdeki mücbir sebep hükümlerine yeni bir boyut kazandırılması ve somut olaya uygun düzenlemelere yer verilmesinde görüldüğü gibi; Rusya-Ukrayna krizi ve beraberinde getirdiği sonuçlar göz önüne alındığında da ileride gerçekleştirilecek sponsorluk sözleşmelerinde düzenlenen fesih maddelerinin genişletileceği, söz konusu durum ve benzerlerinde uygulanabilecek yeni hükümler eklenebileceği öngörülmektedir.

Sonuç olarak;

1) Uygulamadaki sponsorluk sözleşmeleri kapsamında, genellikle söz konusu yaptırımların dayandırılacağı bir hükme rastlanmamaktadır.

2) İleride gerçekleştirilecek sponsorluk sözleşmelerinde düzenlenen fesih maddelerinin genişletileceğine kanaat getirilmektedir.

3) Sponsorluk sözleşmelerine somut durum ve benzerleri hallerde uygulanabilecek yeni hükümler eklenebileceği öngörülmektedir. 10.03.2022

Kaynakça:

İmamoğlu, Hülya: “Spor Sponsorluğuna İlişkin Hukuki Düzenleme Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 58 (2009 ): 63-94.
Gündüz, Duygu: “Spor Sponsorluğu Sözleşmeleri” Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2020
Aydemir, Okay “Sponsorluk”, Der Yayınları, İstanbul, 2012
Aydemir, Okay, “Sponsorluğun Temelleri”, Der Yayınları, İstanbul, 2005
https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/0272-148df50f5c71-e40e92534a4b-1000--uefa-ends-partnership-with-gazprom/
https://www.sportbusiness.com/2022/02/stephen-taylor-heath-uefa-faces-delicate-decision-over-gazprom-deal/
https://www.dailymail.co.uk/Sport/Sportsnews/Article-10551535/Manchester-United-CANCEL-40m-Sponsorship-Deal-Russian-Airline-Aeroflot.Html
https://ajansspor.com/haber/everton-3-rusu-askiya-aldi-597794