I. Özet

Yapım işleri ihalelerinde, yüklenicileri belirlemek amacıyla isteklilerden, mesleki ve teknik yeterliliğini ispat etmesi için talep edilen belgelerin başında “iş deneyim belgeleri” gelmektedir. İş deneyim belgelerinden biri olan iş bitirme belgeleri ise; yüklenicinin yaptığı iş sonunda hak kazandığı, işveren tarafından yükleniciye verilen belgelerdir. İş bitirme belgeleri, gerek kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihaleleri düzenleyen 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu (“Kanun”)’nda gerekse de Kanun kapsamındaki idarelerin Kanun’a göre gerçekleştirecekleri yapım işleri ihalelerinde uygulayacakları usul ve esasları düzenleyen Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği (“Yönetmelik”)’nde öngörülmüştür. Özel sektöre yönelik iş bitirme belgeleri bakımından ise kanunda veya sair mevzuatta herhangi bir düzenleme yer almamaktadır. İşbu çalışmada, Kanun’da yer almasa da uygulamada yer alan, özel sektör tarafından düzenlenen iş bitirme belgelerinin; hukuki niteliği, hukuki sonuçları ve Kanun kapsamındaki iş bitirme belgelerinden farkları değerlendirilmeye çalışılacaktır.

II. Kanun Kapsamında İş Bitirme Belgesi Nedir, Kim Tarafından Nasıl Düzenlenir?

Kanun’un 10. maddesinde, ihaleye katılacak isteklilerden, ekonomik ve malî yeterlilik ile mesleki ve teknik yeterliklerinin belirlenmesine ilişkin olarak istekli tarafından kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt edilen ihale konusu iş veya benzer işlere ilişkin olarak; son on beş yıl içinde geçici kabulü yapılan yapım işleri ile kabul işlemleri tamamlanan yapımla ilgili hizmet işleriyle ilgili deneyimi gösteren belgelerin istenebileceği düzenlenmiştir.

İş deneyim belgesi, Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı 3. maddesinin (d) bendinde, “Adayın veya isteklinin ihale konusu iş veya benzer işlerdeki deneyimini gösteren; iş bitirme belgesi, iş durum belgesi, iş denetleme belgesi ve iş yönetme belgesi” şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca Yönetmeliğin 44/1 maddesinde, iş bitirme belgelerinin, sadece yükleniciye değil, alt yüklenici için de düzenlenebileceği belirtilmiştir.

Bu kapsamda iş bitirme belgelerini, genel olarak; firmaların yapmış olduğu işler sonucunda işveren idare tarafından (alt) yükleniciye verilen, ihalelerde (alt) yüklenicilerin mesleki ve teknik yeterliliğini ispat eden ve alınacak işlere referans olan belgeler olarak tanımlayabiliriz.

Yapım işleri ihalelerinde iş bitirme belgesi, oldukça sıkı şekil şartlarına tabiidir. İdare, iş bitirme belgesi düzenlerken Yönetmelik eklerinde yer alan standart formları kullanmak zorunda olup bu formlara uyulmadan düzenlenen iş bitirme belgeleri geçersizdir.

Nitekim bu husus, Yönetmelik madde 14’te, “İdare tarafından ihale ve/veya ön yeterlik dokümanının hazırlanmasında, bu Yönetmelik ekinde yer alan; tip şartnameler, standart formlar, tip sözleşme, Yapım İşleri Genel Şartnamesi ve Kurum tarafından yayımlanan diğer mevzuat esas alınır.” şeklinde açıklanmıştır.

Ayrıca, Kanun’un 10. maddesinde de belirtildiği üzere, iş bitirme belgesi ancak bedel içeren sözleşmeler kapsamında verilebilir. Yine, bedel içermeyen sözleşme ilişkisi kapsamında verilen iş bitirme belgeleri de bir hüküm ifade etmeyecektir.

Yönetmeliğin 43. maddesinde, iş deneyim belgesi düzenlemeye yetkili kurum ve kuruluşlar belirtilmiş olup işbu belgenin ancak idare veya kamu kurum veya kuruluşları tarafından düzenlenebileceği hüküm altına alınmıştır. Peki Kanun ve Yönetmelik kapsamında olmayan özel hukuk tüzel kişileri tarafından düzenlenen iş bitirme belgelerinin hukuki niteliği nedir?

III. Özel Hukuk Tüzel Kişileri Tarafından Düzenlenen İş Bitirme Belgeleri

Uygulamada, iş bitirme belgesi düzenleme yetkisi olmayan özel hukuk tüzel kişileri tarafından, ihale kapsamında bu belgenin verildiğine rastlanılmaktadır. İş bitirme belgelerinin oldukça sıkı şekil şartlarına tabi olduğundan yukarıda bahsetmiştik. Özel sektör tarafından düzenlenen iş bitirme belgeleri ise elbette o kadar sıkı şekil şartlarına tabi değildir. Yine de uygulamada genellikle, özel sektör tarafından, Kanun’da düzenlenen standart formların kullanıldığı görülmektedir.

Yukarıda bahsettiğimiz üzere, idareler tarafından düzenlenen iş bitirme belgeleri ancak bedel içeren sözleşmeler kapsamında verilebilirken (Yönetmelik m. 10); özel sektörün düzenlediği iş bitirme belgelerinde, taraflar arasında imzalanmış sözleşmenin bedel içermesi gibi bir kısıt bulunmamaktadır. Bu kapsamda özel hukuk tüzel kişileri, iş bitirme belgelerini; sözleşmede yer alan bedele göre veya sözleşmede bedel yer almıyorsa (alt) yüklenicinin hakedişlerine/kestiği faturalara göre düzenlemektedirler.