I. GİRİŞ

Elektrik piyasası çağın ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışan, geliştirilen yeni teknolojilerle entegreli, sürekli değişen ve gelişen piyasadır. Bu yüzden mevzuat hükümleri ile usul ve esaslar sıklıkla güncellenmektedir. Hal böyleyken enerji hukuku hükümlerinin ve getirilen yeni değişikliklerin düzenli bir şekilde takip edilmesi büyük önem arz etmektedir. Elektrik piyasası kamu görevi görmesi ve kamu gücünü kullanması sebebiyle sıkı denetimlere tabi bir piyasadır. Öyle ki piyasadaki her faaliyet için aktörler Enerji Piyasaları Düzenleme Kurumu (EPDK)’ndan lisans alınmak zorundadır. Ancak lisanssız elektrik üretimi bu kuralın bir istisnası niteliğindedir. İşbu bilgi notumuzda 09.05.2021 tarihli ve 31479sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği” ndeki (Yönetmelik) değişiklikler detaylı bir şekilde incelenmeye çalışacaktır.

II. DEĞİŞİKLİKLERİN İNCELENMESİ

Yönetmelikte yapılan değişikliklerin 02.12.2020 tarihli Elektrik Piyasası Kanunu (Kanun) değişiklikleri ve piyasaya yeni dahil edilen depolama faaliyetleri ile uyumlu olduğu görülmektedir. Değişiklik yapılan hususlar madde sırasıyla incelenecektir. Yönetmelik m.4/1,ı ‘da yer alan “İl Özel İdaresi” tanımındaki “ilgili büyükşehir belediyesi” kısmı çıkarılmış olup, Yönetmelik kapsamında hidrolik kaynaklara dayalı üretim tesislerine ilişkin işlemlerin, il özel idaresi bulunmayan yerlerde “Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlığı” tarafından yürütüleceği belirtililerek, uygulamada karşılaşılan bir eksiklik giderilmiştir.

Yönetmelik “Lisans alma ile şirket kurma muafiyeti” başlıklı m.5/1,b düzenlemeden farklı bir husus içermemekteyse de, maddeye eklenen h bendi ile “Bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri” nin de lisans alma ve şirket kurma muafiyetinden yararlanacağı düzenlenmiştir. Böylece ilgili düzenleme hem Kanun m.14. hem de 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunun m. 6/A ile uyumlu hale getirilmiştir. Maddenin 6. fıkrasına “h” bendi eklenerek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için kurulu güç üst sınırı uygulanmayacağı düzenlenmiştir. Bu bağlamda, kanun koyucunun yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin kurulması teşvik etmek saikiyle hareket ettiği görülmektedir. Yine, 5. maddeye “Mahsuplaşma işlemleri 26 ncı madde uyarınca yürütülen, birinci fıkranın (ç) bendi kapsamında bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu düzenlenen, bağlantı anlaşması imzalanan ve kabul işlemleri tamamlanan üretim tesisleri ile ilişkilendirilen tüketim tesisleri için ilgili diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesi koşuluyla birinci fıkranın (h) bendi kapsamında ilave üretim tesis veya tesisleri kurulabilir.” şeklinde 8. fıkra eklenerek, önlisans ve lisans alma ile şirket kurma yükümlülüğünden muaf tutulan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri ile ilişkilendirilen tüketim tesisleri için bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı ilave üretim tesisleri kurulabileceği düzenlenmiştir.

Yönetmelik “Bağlantı Esasları” başlıklı m.7/7’de yapılan değişiklik ile Yönetmelik kapsamında lisanssız elektrik üretimi tesisi kurulabilmesi için bağlantı noktasındaki trafo merkezi, dağıtım merkezi ve enerji nakil hattının geçici kabulünün yapılmasının yanı sıra, tüketim tesisine ait trafo merkezinin de geçici kabulünün yapılması gerektiği düzenlenmiştir. m.7/10’daki eski düzenlemede sadece, kurulu gücü bir megavat veya Kanun m. 14 çerçevesinde Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmiş kurulu güç üst sınırına kadar olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin kurulu gücünün, ilgili üretim tesisi ile ilişkilendirilecek tüketim tesisinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücünden fazla olamayacağı belirtilmişken bu hüküm de yapılan değişiklik ile m.5/1 kapsamında yer alan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri dahil edilmiştir. Bu kapsamda; belediyelerin katı atık tesisleri ile arıtma tesisi çamurlarının bertarafında kullanılmak üzere kurulan üretim tesisleri, sermayesinin yarısından fazlası doğrudan veya dolaylı olarak belediyeye ait olan tüzel kişilerce, belediyeler tarafından işletilen su isale hatları ile atık su isale hatları üzerinde, teknik imkanın olması ve DSİ tarafından uygun bulunması halinde hidrolik kaynağa dayalı kurulan üretim tesisleri, elektrik aboneliği Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne ait tarımsal sulama amaçlı tesislerin elektrik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, kurulu gücü tarımsal sulama tesisinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü, birden fazla tesis için tesislerin sözleşme güçleri toplamı ile sınırlı olmak koşuluyla Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından kurulan ve işletilen yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri ve bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin kurulu gücünün, ilgili üretim tesisi ile ilişkilendirilecek tüketim tesisinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücünden fazla olamayacaktır. M.7/12’ye göre, Yine, m. 7/14 uyarınca, GES sahipleri tarafından proje tadili kapsamında DC güç artışı yapılmak istenmesi halinde, ilgili şebeke işletmecisine önceden başvuruda bulunularak ilgili mevzuatta öngörülen usullere göre izin alınması gerekecektir. Ayrıca maddeye eklenen 17. fıkra ile, 5 inci maddenin birinci fıkrasının (h) bendi kapsamında kurulacak üretim tesislerine ait dağıtım tesisi ve/veya iletim tesisi yatırımları için Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliğinde yer alan hüküm çerçevesinde işlem tesis edileceği düzenlenmiştir.

Yönetmelik “Başvuruda bulunulabilecek tesisler” başlıklı m.11/2’ye göre, kamu kurum ve kuruluşlarına ait tüketim tesisleri, gerçek ve tüzel kişilere ait atık su ve içme suyu arıtma tesisleri ile tarımsal sulama amaçlı tesisler için bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücünü geçmemek kaydıyla, bütünlük arz eden parsel ya da parseller üzerinde kurulu gücü bir megavat veya Kanun m.14 çerçevesinde Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmiş kurulu güç üst sınırına kadar olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri kurulabilecektir.

Yönetmelik “Komisyon oluşturulması” başlıklı m. 12 uyarınca ilgili şebeke işletmecisi; 10 kW’a (10 kW dahil) kadar tip proje hazırlanması uygun görülen, yenilenebilir enerji kaynağına dayalı ve kendi tüketim tesisinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücüne kadar, üretimi ve tüketimi aynı noktadan bağlı üretim tesisleri haricindeki başvuruları üç kişiden oluşan komisyon marifetiyle incelemektedir. Eski düzenlemeye göre ilgili şebeke işletmecisinin OSB dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi olması halinde komisyon, biri OSB müdürü, diğer iki kişiden en az birisi değerlendirme yapılacak konuda uzman bir personel olmak üzere ilgili OSB çalışanlarından oluşan üç üyeden oluşmaktadır. Ancak yeni düzenlemeye göre bu üç kişilik komisyonun OSB müdürü, bölge dağıtım şirketinden uzman bir personel ile OSB’de konuda uzman bir personelden oluşacağı düzenlenmiştir. Böylece diğer iki kişinin de uzman olacağı konusu kesinleşmiş ve niteliğin artırılması amaçlanmıştır. Ayrıca yeni eklenen 3. fıkra ile iletim seviyesinden yapılacak lisanssız üretim başvuruları için komisyonun ne şekilde oluşacağı da düzenlenmiştir. Buna göre komisyon, tamamı TEİAŞ temsilcilerinden olmak üzere 3 üyeden oluşacak ve oy çokluğu ile karar alacaktır.

Yönetmelik “Başvuruların evrak yönünden değerlendirilmesi” başlıklı m 13’e 4. fıkra eklenmiştir. Buna göre iletim seviyesinden bağlanarak üretim yapmak isteyen gerçek veya tüzel kişilerin her takvim ayı içinde alınan yeni başvuruları komisyon marifetiyle, takip eden ayın ilk on beş günü içerisinde evrak yönünden toplu olarak değerlendirilir ve sonuçlandırılır. Eksik veya yanlış evrak verenlerin başvuruları teknik değerlendirmeye alınmaz. Eksik veya yanlışlığın mahiyeti hakkında, başvuru sahibine değerlendirme sonuçlarını takip eden üç işgünü içinde bildirimde bulunularak başvuru belgelerinin bir örneği kalıcı veri saklayıcısına aktarıldıktan sonra başvuru sahibine iade edilir. Evrak yönünden yapılan değerlendirmeye ilişkin sonuçlar, değerlendirme tarihini izleyen işgünü içerisinde eksik ve yanlış yapılan başvurular için açıklamaları da içerecek şekilde TEİAŞ’ın internet sayfasında yayımlanır.

Yönetmelik “Başvuruların teknik yönden değerlendirilmesi” başlıklı m. 14’te 8. fıkra eklenerek m. 13 ile uyumlu olacak şekilde teknik değerlendirmeye bazı hususlar ilave edilmiştir. Buna göre 13 üncü maddenin dördüncü fıkrası kapsamında eksiksiz olarak yapıldığı tespit edilen başvurular evrak yönünden yapılan değerlendirmeyi izleyen ayın ilk on beş günü içerisinde komisyon tarafından teknik yönden değerlendirilir. Her bir başvuru bağlantı ve sistem kullanımı açısından diğerlerinden bağımsız ancak bağlantı noktası bakımından birlikte değerlendirilir. Teknik değerlendirme, başvurunun bu Yönetmelik, ilgili teknik mevzuat ile ilgili mevzuata uygunluğu esas alınarak, bağlanabilir kapasite ve ilgili trafo merkezinin kısa devre akım limiti hesaplamaları kapsamında kurulması planlanan tesisin ölçme ve koruma sistemi açısından değerlendirilmesi yapılarak tamamlanır.Yönetmelik “Bağlantı anlaşması başvurusu” başlıklı m.17/6,a kapsamında yapılan değişikliğe göre; bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu almaya hak kazanan ve bağlantı anlaşması imzalanan üretim tesislerinde kurulu güç artışı talebinde bulunulması halinde bu talebe komisyon tarafından olumsuz görüş verilirse, başvuru sahibine ait mevcut bağlantı anlaşması ile birlikte bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu da geçerliliğini koruyacaktır. İlgili maddenin b bendi kapsamındaki eski düzenlemeye göre; kurulu güç artışı talebine olumlu görüş verilmesi halinde ilgili bağlantı anlaşmasının yeni kurulu güce göre revize edilmesi söz konusu iken, yapılan değişiklik ile bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu verilen üretim tesisleri için kurulu güç artış talebinde bulunulması ve bu talebe olumlu görüş verilmesi halinde bağlantı anlaşmasına çağrı mektubunun yeni kurulu güce göre revize edilmesi söz konusu olacaktır. Ayrıca, m.17/6,c tamamen değiştirilmiş ve bu bent kapsamında; bağlantı anlaşması imzalayan veya kabulü tamamlanan üretim tesislerinde kurulu güç artış talebinde bulunulması ve bu talebe olumlu görüş verilmesi halinde, güç artışı kapsamındaki revize bağlantı anlaşmasına çağrı mektubunun başvuru sahibine tebliğ edildiği tarihten itibaren revize bağlantı anlaşmasına çağrı mektubuna ilişkin yükümlülüklerin ve üretim tesisinin kabul işlemlerinin tamamlanması için ilave bir yıl süre verileceği düzenlenmiştir.

Yeni düzenlemeye göre mevcut Yönetmelik “Uyum, bakım, testler ve geçici kabul” başlıklı m.18 , Başlıkta yapılan değişim ile tek bir kabul aşaması olacağına işaret edilmektedir. Nitekim Yönetmelik m.19 da bu doğrultuda değişikliğe uğramıştır.

Yönetmelik “Üretim tesislerinin işletmeye girmesi ve sistem kullanımı” başlıklı m.19/1’de yapılan değişiklik ile üretim tesislerinin geçici kabul değil, kabul işlemlerinin bağlantı anlaşmasının imza tarihinden itibaren OG seviyesinden bağlanacak hidrolik kaynağa dayalı üretim tesislerinde üç yıl, OG seviyesinden bağlanacak hidrolik kaynağa dayalı üretim tesisleri dışındaki üretim tesislerinde iki yıl, AG seviyesinden bağlanacak tüm üretim tesislerinde bir yıl ve 2/11/2013 tarihli ve 28809 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği çerçevesinde aynı niteliklere sahip üretim tesisleri için öngörülen süre içerisinde tamamlanması zorunlu tutulmuştur. Yine Yönetmelik m.19/3’te yapılan değişiklik ile geçici kabulü değil, kabulü tamamlanıp işletmeye alınan üretim tesislerinde, tesisin ticari faaliyete başladığı tarihi izleyen bir ay içerisinde taraflarca sistem kullanım anlaşmasının imzalanması zorunlu tutulmuştur. Yine bu doğrultuda Yönetmelik “Üretim tesisi devri” başlıklı m. 35/1 uyarınca üretim tesisinin devri için tesisinin geçici kabulünün yapılmış olması şartı aranıyorken, yapılan değişiklik ile devir için üretim tesisinin kabulünün yapılmış olması şartı aranacaktır. Yönetmelik m.18, 19 ve 35’den de anlaşılacağı üzere için geçici kabul aşamaları kaldırılmış yerine tek bir kabul aşaması getirilmiştir.

“Sayaçlar, uzaktan izleme, koruma ve kontrol sistemleri” başlıklı m.21/3’te ise daha önce kurulu gücü 50 kW ve üzerinde olan üretim tesislerinde kullanılan sayaçların otomatik sayaç okuma sistemine uyumlu olması zorunlu tutulmuşken, değişiklik ile kurulu güç miktarı 10 kW’e düşürülmüştür. Yine, 50 kW ve üzerinde kurulu güce sahip üretim tesislerinde kullanılan sayaçların ölçme ve haberleşme izleme sistemi ile irtibatlandırılacağı düzenlenmişken, değişiklik ile kurulu güç miktarı 10 kW’e düşürülmüştür. Ayrıca ilgili maddenin 7. fıkrasındaki değişiklik ile uzaktan izleme hususu kaldırılarak, lisanssız elektrik enerjisi üreten gerçek veya tüzel kişilerden kurulu gücü 50 kW’ın üzerinde olanların otomatik sayaç okuma sistemi ile irtibat için gerekli ekipman ve altyapıdan münhasıran kendi tesisi için olanları temin ve tesis edeceği düzenlenmiştir. Bir diğer ifade ile 50kW ve üzeri kurulu gücü olan üretim tesislerinin otomatik sayaç okuma sistemine uyumlu olması ve üretim tesislerinde kullanılan sayaçların ölçme ve haberleşme izleme sistemi ile irtibatlandırılması zorunludur.