I. Genel Olarak Tahkim

Tahkim; kökeni Arapça bir kelime olmakla beraber Türkçe’de sağlamlaştırma, güçlendirme, berkitme anlamlarını ifade eder. Hukuki anlamda ise tahkim; taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkların devletin resmi yargı organları yerine, taraflarca belirlenen hakemlerin çözümlediği bir uyuşmazlık çözüm yöntemini ifade eder. Tahkim bazı görüşlere göre bir alternatif uyuşmazlık çözümü yöntemi, bazı görüşlere göre ise doğrudan yargısal bir faaliyettir.

Türk hukukunda tahkim; mevzuatın izin verdiği hallerde, bir hak üzerinde uyuşmazlığa düşen tarafların aralarında anlaşarak söz konusu uyuşmazlığın çözümünü mahkemeler yerine hakem adı verilen özel kişilere bırakmaları ve uyuşmazlığın hakemler tarafından kesin ve bağlayıcı şekilde çözülmesidir. Bir uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenebilmesi için iki şartın aynı anda gerçekleşmiş olması gerekmektedir:

1- Uyuşmazlığın tahkime elverişli olması,

2- Tarafların aralarındaki uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi konusunda anlaşmaları.

Tahkim esas itibariyle; uyuşmazlık taraflarının karşılıklı rızalarına bağlı olarak işleyen ihtiyari bir süreçtir. Ancak bazı kanunlarda istisnai olarak tarafların aralarındaki uyuşmazlığı zorunlu olarak tahkime götürmeleri gerektiği öngörülmüştür. Zorunlu tahkim, istisnai nitelikte olup hangi durumlarda zorunlu tahkim yoluna başvurulacağı özel kanun hükümleri ile belirlenmiştir.

II. Sporda Tahkim Kavramı

Her geçen gün dünyada daha büyük kitleleri etkileyen ve hızla büyüyerek globalleşen spor, birçok gereksinimi de beraberinde getirmiştir. Hayatın her alanında olduğu gibi sporda da uyuşmazlıkların meydana gelmesi kaçınılmaz bir hale gelmiştir. Bu nedenle sportif uyuşmazlıkların çözümlenmesi ve denetlenmesi ihtiyacı hasıl olmuştur. Genel anlamda spor tahkimi; spora ilişkin ihtilafları tahkim tarafından verilen kararla, nihai ve tarafları bağlayıcı bir şekilde çözüme kavuşturmaktır. Devlet yargılarının işleyişinin yavaşlığı, hakimlerin spor hukuku alanında yeterli uzmanlığa sahip olmamaları, tarafsızlık, bağımsızlık, sporun dinamik yapısı ve hızlı kararlar alınmasının gerekliliği gibi sebepler göz önüne alındığında, sportif ihtilafların neticelendirilmesinde uluslararası nitelikte bir spor tahkim mahkemesinin kurulması zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır.

III. Spor Tahkim Mahkemesi-CAS (Court of Arbitration for Sport)’ın Tarihi

Spor Tahkim Mahkemesi, Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından olimpiyatlarda ortaya çıkan ihtilafları çözümlemesi amacıyla 1984 yılında İsviçre’nin Lozan kentinde kuruldu. 1994 yılında CAS tarafından verilen bir kararın CAS’ın yargılamada tarafsız olmadığı iddiası ile İsviçre Federal Yüksek Mahkemesi’nde temyiz edilmiş, Mahkeme kararında CAS’ın gerçek bir tahkim mahkemesi olduğuna fakat IOC ile çok yakın bağları olduğuna hükmetmiştir. Bu karardan itibaren CAS’ta bağımsızlık adına birçok reformlar gerçekleştirilmiştir. Bu reformlardan en önemlisi Uluslararası Spor Tahkim Konseyi’nin (ICAS-International Council of Arbitration for Sport) kurulması olmuştur. 1996 yılı itibari ile New York ve Sydney kentlerinde CAS daimi büroları (Permanent Decentralized Offices) bulunmaktadır. Olimpiyat dönemlerinde, olimpiyata ev sahipliği yapan şehirlerde de geçici CAS mahkemeleri kurulmaktadır.

IV. CAS’ın Yapısı ve İşlevi

CAS; uluslararası düzeyde bir tahkim mahkemesi olup sportif uyuşmazlıkların uzman kişiler tarafından daha hızlı, tarafsız, bağımsız ve şeffaf olarak çözümlenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Statüsü gereğince, tahkim ve spor hukuku alanında ihtisas sahibi, Mahkemenin resmi dillerinden (İngilizce, Fransızca) en az birini çok iyi bilen, 60’a yakın ülkeden seçilmiş, en az 150 hukukçu tahkim hakemi ile görev yapmaktadır. CAS, “Birinci Derece Tahkim Dairesi” ve “Temyiz Tahkimi Dairesi” olmak üzere iki daireden oluşur. Oluşan ihtilaflarda hakemliğin yanı sıra arabuluculuk ve danışma yöntemleriyle de spor dünyasının hukuksal ihtiyaçlarına cevap verir. CAS’ta verilen kararları, herhangi bir mahkemenin verdiği kararlara benzer şekilde bağlayıcı ve yaptırım gücüne sahiptir. Spor organizasyonlarında ilk derece mahkemesi olarak sportif kuruluşlar tarafından verilmiş kararlara karşı ihtilaflar hakkında inceleme yapar. İsviçre Federal Mahkemesi’nin onayladığı şekli ile CAS tahkim kararları, bağımsızlık ve tarafsızlık özelliklerine haizdir.

V. CAS’ta Yargılama ve İşleyiş

Taraflar, CAS’a başvuru hakkında bir tahkim anlaşması yapmaları halinde, aralarında doğan anlaşmazlıklar olduğunda CAS'a gidebilirler. Bu anlaşma bireysel olabileceği gibi, yapılan bir sözleşmenin hükümleri arasında veya bir spor teşkilatının ana statüsünde hüküm bulunması şeklinde olabilir. Bütün gerçek kişilerle, tüzel kişilerin CAS’a başvuru yetkisi bulunmaktadır. Bu bağlamda sporcular, spor kulüpleri, ulusal veya uluslararası spor federasyonları, ulusal olimpiyat komiteleri ve bunlara karşı üyeleri, bir spor etkinliği veya yarışmasını organize edenler, sponsorlar vb. CAS’a başvuruda bulunabilirler. CAS, spor ile ilgisi ister doğrudan ister dolaylı olsun, bütün ticari ihtilafların (örneğin:sponsorluk sözleşmesi) veya sporda disiplin cezası kararları vermeye yetkili herhangi bir organın (örneğin:UEFA Tahkim Kurulu) kararlarına karşı, veya bir spor teşkilatının kararına (örneğin:uluslararası Federasyonun doping cezasına) karşı, kararı alan merciin hukuki niteliğine göre birinci derecede muhakeme veya temyiz başvuru merciidir.